Johannes Liechtenauer; Hayatı ve Alman Kılıç Geleneği

Alman Tarihi Kılıç geleneğini kurucu olarak kabul edilen Johannes Liechtenauer üzerine hazırlanan bu kısa tanıtım yazısı ile Liechtenauer hakkındaki kısıtlı bilinenler kaleme alınmıştır.

Johannes Liechtenauer olduğu düşünülen figür, tahtına oturmuş silahlar ile çevrelenmiş şekilde öğretilerini gözlerken

Yaşamına ilişkin tarihi kanıtlar üzerine

Tarihi kılıç gelenekleri dahilinde, ismi ve kendisine atfedilen metin ile bu derece ciddi bir iz bırakıp, kendisi hakkında Johannes Liechtenauer kadar az bilgi sahibi olunan bir başka kişi daha yoktur.

Doğum ve ölümüne ilişkin tarih ve kayıtlar yoktur, hayatını nerede sürdürdüğü, nerelere yolculuk ettiği veya kimler ile birlikte çalıştığı ve kimleri eğittiği kesin bilinmemektedir. İlerleyen yüzyıllarda kendisini takip edecek Ustalar tarafından büyük Usta (“hocher maister“) olarak anılacak olan Liechtenauer’in 14.yy ortalarında ve sonlarında etkin olduğu düşünülmektedir. (Tobler, Christian Henry. 2010. pp6). Liechtenauer hakkında edindiğimiz fikirler ve yaptığımız varsayımlar, yarattığı geleneği takip eden diğer ustaların kendisi hakkında yaptığı dolaylı ithaflara dayanmaktadır.

Geride bıraktığı tek ve en önemli eser olan Zettel, kendisini takip eden kılıç ustalarına yol gösterecek ve bugün Alman kılıç geleneği (kunst des fechtens) olarak adlandırılan geleneğin temel taşını oluşturacaktır.

Liechtenauer hakkında ilk doğrudan yazılı kanıt, MS 3227a (Pol Hausbuch) olarak anılan bir ev kitabıdır. Genel anlamı ile ev kitabı demek olan “hausbuch” genellikle içerik bakımında birbiriyle doğrudan alakalı olmayan, ancak kitabı derleyen kişi ve onun ailesi için önemli olarak kabul edilen önemli bazı bilgileri içeren bir tür toplama başucu kitabıdır. Kaleme alınış tarihi ve yazarı hakkında kesin bir bilgimizin olmadığı, Nicolaus Pol isimli bir doktor tarafından 1494 yılında kendi ismiyle işaretlenen ve bu sebeple Pol Hausbuch olarak anılan kitabın içerisinde Latince yazılmış savaşta başarı ve kontrole yönelik büyüler, demirin sertleştirilmesine dair bilgiler, Latince kaleme alınmış simya formülleri ile birlikte, “Zettel” olarak anılan ve Liechtenauer tarafından aktarıldığı belirtilen savaş sanatları ve kılıç kullanımına dair metin de bulunmaktadır.

MS 3227a (Pol Hausbuch)’un kaleme alınış tarihi kesin olarak bilinmemekle birlikte, geniş bir tarihlendirme 1389 ile 1494 yılları arasına yapılmaktadır. (Kleinau, Jens P. 1418 Modus Dimicandi Magistri H. Beringois of the Ms. G.B.f.18.a) Bu kadar geniş bir zaman aralığına tarihlendirilmesine karşın, bu metnin Liechtenauer geleneğindeki ilk metin olarak kabul edilme sebebi, Zettel‘in açılış kısmında Usta Liechtenauer adından bahsederken, adına tanrıdan rahmet dilenmiyor oluşudur: takip eden Cod.44.A.8 (Codex Danzig) gibi diğer metinlerde sıklıkla rastlanan “got genadig seÿ” yani “tanrı ruhuna merhamet etsin” ibaresi MS 3227a (Pol Hausbuch)’da bulunmamaktadır, (MS 3227a, folio 13v) bu durum bazı araştırmacılar tarafından metin kaleme alındığında Usta Liechtenauer’in hala hayatta olduğunu ifade eder şekilde yorumlanmaktadır. Bütün bunlar bir yana, metnin tarihlendirilme aralığının genişliği ve hausbuch‘un ilk sahibi veya yazarı hakkında bilgi eksikliği, bu metnin gerçekten ilk metin olarak kabul edilmesini sorunlu bir duruma getirmekte ve araştırmacıları temkinli olmaya itmektedir.

Kesin tarihlendirmesi 1448 yılına yapılan ve Hans Talhoffer’e atfedilen bu elyazması ve dövüş kitabı (fechtbuch), Liechtenauer’e ithaf edilen Zettel‘i barındıran ve kesin tarihlendirmesi yapılabilmiş en eski metindir.

Alman kılıç geleneğinin temelini oluşturan metin üzerine

Liechtenauer’a atfedilen, erken yeni yüksek Almanca dilinde yazılmış, ritmik beyitlerden oluşan Zettel, genel olarak uzun ve kısa kılıç kullanımı ve at üzerinde dövüş yöntemleri içeren bir metindir. Özenli bir okuma sonrasında fark edileceği gibi kullanılan yanıltıcı tabirlerin, örtülü anlamların ve kasıtlı olarak şifreli kavramların arkasında, kılıç kullanımına ve savaş sanatına dair yalın ve temel bir takım yöntem ve öğretiler barındırmaktadır.

Zettel, kelime anlamı olarak not, mesaj, ileti, kağıt parçası gibi anlamları olan Almanca bir sözcüktür, köken olarak [papirus] kağıt parçası anlamı taşıyan Orta çağ Latince cedula kelimesinden gelmektedir.

Metnin girizgahında, “Bu sanat, prenslere ve lordlara, şövalyelere ve yaverlerine ait olduğundan ve onların bu sanatı bilmesi ve öğrenmesi gerektiğinden, [Liechtenauer] bu sanatı gizli ve saklı kelimelerle kaleme aldı, ki böylece herkes bunu kavrayıp anlayamasın” (Cod.44.A.8 folio 3r “|vnd dar umb dÿ kuñst fur~sten |vnd herren |Ritter vnd knechten zw gehört das sy dy wissen |vnd lernen sullen |So hat er die selbig kunst igleich besunder lassen schreiben mit verporgen |vnd verdackten wo°ten“) ifadesi yer alır. Zettel, bugün anladığımız haliyle bilgi aktarımı ve kolay öğrenme amaçlanarak yazılmış bir metin değildir: halihazırda belirli bir sosyal sınıfta bulunan, okumayı ve kılıç dövüşü temellerini öğrenmiş kişilerin, bu metinde gizli bulunan anlamları onlara açıklayacak kişilerden bu bilgiyi edindikten sona mevcut yeteneklerini geliştirmeleri için kullanabilecekleri bir kaynaktır. Bunlar göz önüne alındığında, bu metine dönem kültürü, temel kılıç dövüşüne dair kavramlar ve diğer bazı tamamlayıcı yan bilgiler ile yaklaşmak gerekmektedir; bu yaklaşımın sonucu olarak, günümüzde Liechtenauer geleneğini inceleyen HEMA dövüşçüleri ve araştırmacıları, aynı kaynak metinlerden birbirlerinden oldukça farklı yorum ve çözümlemeler çıkartabilirler.

Liechtenauer ile başlayan Alman kılıç geleneğini devam ettiren ve bu konuda eser bastıran veya kaleme alan geç dönem Ustalarının günümüze ulaşan kaynak metinlerinden biliyoruz ki, Zettel ilerleyen dönemlerde bu bahsi geçen geç dönem Ustaların eserlerine temel oluşturacaktır: Günümüzde Alman kılıç geleneği veya “Kunst des Fechtens” olarak anılacak akımın temsilcisi olan bu ustalar, metin üzerine kendi açıklama ve yorumlarını yapacaklar ve kendi öğretilerini Liechtenauer’in kavram ve terimleri üzerine kuracaklardır.

Kendi öğretilerine Zettel‘i dahil eden ve Liechtenauer’den büyük Usta olarak bahseden birbirinden bağımsız, farklı yerlerde yaşamış bu kılıç Ustalarından genellikle Alman kılıç geleneği ustaları olarak bahsedilir. 15.yy Ustalarından Paulus Kal, kendi dövüş kitaplarında (fechtbuch), 17 Ustanın ismini sıralar:

• Johannes Liechtenauer
• Peter Wildigans von Glatz
• Peter von Danzig zum Ingolstadt
• Hans Spindler von Znaim
• Lamprecht von Prague
• Hans Seydenfaden von Erfurt
• Andre Lignitzer
• Jacob Lignitzer
• Sigmund ain Ringeck
• Hartman von Nuremberg
• Martin Huntsfeld
• Hans Pegnitzer
• Philipp Perger
• Virgil von Kraków
• Dieterich
• Ott Jud
• Hans Stettner von Mörnsheim

Paulus Kal, Hans Stettner’den kendisi de dahil olmak üzere pek çok diğer dövüşçü yetiştiren bir Usta olarak bahseder. Cgm 1507 ve MS 1825 kodlu el yazmalarında ismi geçen bu 17 Usta, Liechtenauer Cemiyeti (Geselschaft Liechtenauers) olarak anılır. 15.yy başlarında savaşlarda birlikte çarpışan toplulukları tanımlamak için kullanılan bir tabir olan Gesellschaften, burada daha farklı bir anlamda kullanılmakta olabilir; bu 17 kişinin birlikte savaştıklarına veya birlikte yolculuk ettiklerine dair bir kanıt mevcut değildir. Ancak her ne kadar bu listede adı geçen ustalar, Çekya, Polonya, Avusturya ve Almanya gibi günümüzde dağınık olarak düşünülen bir coğrafi bölgede varlık göstermiş gibi görünseler de, 15.yy’da bu belirtilen coğrafi alan Kutsal Roma Germen İmparatorluğu dahilindeydi ve bu bölgede kültür olarak ciddi bir etkileşim yaşandığını ve kılıç ustaları gibi kişilerin seyahat etmelerinin daha kolay olduğunu dikkate almak doğru olacaktır.

Referanslar:

• Tobler, Christian Henry (2010) In Saint George’s Name: An Anthology of Medieval German Fighting Arts. Freelance Academy Press Kitap hakkında
• Chidester, M., Rasmusson, M., Rawlings, D., Stoeppler, T., Tobler, C.H. Trosclair, C. Winslow, C. (2015) The Recital of the Chivalric Art of Fencing of the Grand Master Johannes Liechtenauer. Wikitenauer. Kitap hakkında
• Kleinau, Jens P. 1418 Modus Dimicandi Magistri H. Beringois of the Ms. G.B.f.18.a)
• MS 3227a (Pol Hausbuch). Germanisches Nationalmuseum, Almanya. Kütüphane katalog bilgisi
• MS Chart.A.558 (Talhoffer Fechtbuch, 1448) . Universitäts- und Forschungsbibliothek Erfurt/Gotha, Almanya. Kütüphane katalog bilgisi
• Cod.44.A.8 (Codex Danzig, 1449). Biblioteca dell’Accademia Nazionale dei Lincei e Corsiniana, Roma, Italya.
• Wikitenauer

Telif Hakkı ve Lisans Bilgileri

Aşağıda kaynağı ve kullanım lisansı açıkça belirtilen öğeler haricinde; bu yazının özgün içeriği, Telif Hakkı ve Lisans bilgisi sayfasında belirtilen şartlara tabidir.