Takip eden kısa yazı, Tarihi Kılıç geleneği için önemli bir kaynak olan MS 3227a elyazması veya daha sık bilinen ismiyle Pol Hausbuch üzerine bir takım temel bilgileri içermektedir.

MS 3227a 13v

Burada başlar, Usta Liechtenauer’in Kılıç ile Silahşorluk Sanatı, Yayan veya At üzerinde, Çıplak veya Zırh ile.”

Kaynak: MS 3227a 13v
Germanisches Nationalmuseum

Elyazması üzerine genel bilgiler

Farklı isimleri, içeriği, geçmişi

Alman Tarihi kılıç geleneğinin (kunst des fechtens) temel metni olan “Zettel“in bilinen en eski örneğini barındırması sebebiyle Tarihi Savaş Sanatları araştırmaları için çok kilit bir öneme sahip olan MS 3227a veya Pol Hausbuch, içeriğinin düzenleniş biçimi, hakkındaki bilinmezleri ve geçmişi (provenance) ile oldukça ilginç bir kaynak eserdir.

Günümüzde Nuremberg, Almanya’da bulunan Germanisches Nationalmuseum’da (ulusal müze) sergilenmekte ve korunmakta olan MS 3227a numaralı el yazması, pek çok farklı isimle anılmaktadır; MS 3227a, Hs 3227a, GMN Hs 3227a, Codex Döbringer, Codex Nuremberger ve Pol Hausbuch bu isimlerden en yaygın olanlarıdır.

İçeriği Latince, Orta Yüksek Almanca (“Mittelhochdeutsch“) ve Erken Yeni Yüksek Almanca (“Frühneuhochdeutsch“) dillerinde, 169 yaprak (folia) üzerine önlü (recto, r) ve arkalı (verso, v) olarak, siyah ve kırmızı mürekkep ile yazılmış ve deri ile cilt kaplanmış olan MS 3227a, bir “hausbuch”tur.

Genel anlamı ile ev kitabı demek olan “hausbuch” genellikle içerik bakımından birbiriyle doğrudan alakalı olmayan, ancak kitabı derleyen kişi ve onun ailesi için önemli olarak kabul edilen önemli bazı bilgileri içeren bir tür toplama başucu kitabıdır. Bu kitaplar genellikle güncel not defterleri gibi düşünülebilirler, kitapların yazarları konu bütünlüğü kaygısı yaşamadan gündelik hayatı süresince kendisi ve ailesi için önemli olacağını düşündüğü bilgileri bu tür kitaplarda derlemişlerdir. Avrupa genelinde okur yazarlığın genel halk arasında yaygınlaştığı 15.yy başlarından itibaren giderek artan bir sıklıkla görülürler. Leonardo da Vinci gibi pek çok Rönesans dönemi bilim insanı, araştırma ve notlarını “daha sonraki bir tarihte konularına uygun şekilde düzenlenerek temize çekmek üzere”, karışık düzende ve rastgele bu tür genel amaçlı kitaplara yazmışlardır. (Leonardo da Vinci, Codex Arundel 263)

Kitabın içerisinde Latince yazılmış savaşta başarı ve kontrole yönelik büyüler, demirin sertleştirilmesine dair bilgiler, Latince kaleme alınmış simya formülleri ile birlikte, bir kaç farklı kısımda kaleme alınmış ve aralarında ismi bilinmeyen katipin açıklama ve yorumlarıyla pekiştirilmiş haliyle “Zettel” olarak anılan ve Büyük Usta Johannes Liechtenauer tarafından aktarıldığı belirtilen savaş sanatları ve kılıç kullanımına dair metin de bulunmaktadır.

Elyazmasının Geçmişi

Provenance

MS 3227a el yazmasını kimin kaleme aldığı ve ilk sahibinin kim olduğu belirsizdir. El yazmasının bilinen ilk sahibi, Codex’i “Nikolaus Pol, doctor, 1494” ibaresi ile imzalaması sonucu Nikolaus Pol olarak kesinleştirilmiştir.

Nikolaus Pol, (D. 1467, Ö. 1532) bir rönesans dönemi doktorudur. 1487 yılında Innsbruck kentinde Avusturya Arşidükü Sigismund’un hizmetine giren Pol, 65 yaşında hayatı sonlanana kadar Arşidük Sigismund ve ardılları olan I. Maximilian ve V. Charles gibi Kutsal Roma Germen İmparatorlarına doktorluk görevini sürdürmüştür. Nikolaus Pol’un yaklaşık 1350 ciltten oluşan ve tıp, doğal bilimler, simya, astroloji ve kehanet gibi çok geniş konularda bilgi içeren bir kütüphanesi olduğu anlaşılmaktadır. Bu kadar sayıda bir kitap özellikle de 15.yy ortaları için inanılmaz bir rakamdır. Pol, doktorluk ünvanını 1494 yılında kazanmış ve bunu takiben bütün kitaplarını “Nikolaus Pol, doctor, 1494” ibaresi ile imzalamıştır. (Maggs, 1929)

MS 3227a’nın Nikolaus Pol’un kütüphanesine nasıl geldiği bilinmemektedir, ancak Pol’un ölümünü takiben 1532 yılında kütüphanesi Güney Tyrol’de bulunan İnnichen Manastırına götürülmüştür. Bu olayı takiben el yazmasının 17. ve 18.yy’da nerelerde bulunduğu bilinmemekle birlikte, 19.yy’da Nuremberg’deki Germanisches Museum’un kurucusu olan Hans Freiherr von und zu Aufsess’ın kütüphanesinde olduğu, ve 1852 yılında Baron zu Aufess’in müzeyi kurması sonrası müze envanterine geçtiği bilinmektedir.

[13v] Burada başlar, Usta Liechtenauer’in Kılıç ile Silahşörluk Sanatı, Yayan veya At üzerinde, Zırhlı veya zırhsız.

Öncelikle şunu bilip dikkat etmelisin ki, kılıcın yalnızca tek bir sanatı vardır, ve bu sanat muhtemelen yüzyıllar önce icat edilmiş ve kavranmıştır.

İşte bu sanat, bütün silahşörlük sanatlarının temeli ve özüdür ve Usta Liechtenauer bunu tamamıyla ve doğru şekliyle kavramış ve uygulamıştır.

MS 3227a

Tarihlendirme

Kaleme alınış tarihi üzerine spekülasyonlar ve güvenilir bir tarihlendirmenin zorluğu

MS 3227a’nın kaleme alınış tarihi ile ilgili kesin bilgi ve belirteçlerin yokluğu, metnin yazım tarihi üzerine yalnızca spekülatif önermeler yapılabiliyor olmasına sebep olmaktadır. Hausbuch‘un Tarihi Savaş Sanatları araştırmaları için en önemli ve değerli kısmı olan ve Liechtenauer’e atfedilen Zettel’in muhtemelen en eski yazılı kopyası olması olasılığı, MS 3227a’nın yazımının tarihlendirilmesini daha da önemli kılmaktadır.

Codex’in ilk yazım tarihlendirilmesi için genel kabul gören en erken tarih 1389, en geç tarih ise codex’in Nikolaus Pol tarafından imzalandığı tarih olan 1494’tür. 1389 tarihi, folio 83verso’da bulunan ve 1390-1495 yılları arasını gösterir takvime dayalı tahminlerden kaynaklanır, ancak bu kimi araştırmacılara göre yetersiz bir belirteçtir: takvimin başlangıç tarihinin kitabın kaleme alındığı yıl olması gibi bir zorunluluk yoktur. Bu şekilde bir yaklaşım sonucu, kitabın ilk yazım tarihine yönelik elimizde güvenilir bir belirteç kalmamış gibi görünse de, kitapta bulunan bazı ifadeler ve kitabın kılıç ve savaş sanatları dışındaki bölümlerinde yazılmış 1400-1420 yılları arasında genel halk arasında yaygınlık ve bilinirlik kazanmış olan bazı formul ve tarifler dikkate alındığında. 15.yy’ın ilk çeyreğini codex’in kaleme alınış tarihi olarak düşünmek bu bilgiler ışığında daha güvenilir bir tahmin olacaktır. (Jens P. Kleinau, 2013)

Bu kadar geniş bir zaman aralığına tarihlendirilmesine karşın, bu metnin Liechtenauer geleneğindeki ilk metin olarak kabul edilme sebebi, Zettel‘in açılış kısmında Usta Liechtenauer adından bahsederken, adına tanrıdan rahmet dilenmiyor oluşudur: takip eden Cod.44.A.8 (Codex Danzig) gibi diğer metinlerde sıklıkla rastlanan “got genadig seÿ” yani “tanrı ruhuna merhamet etsin” ibaresi MS 3227a’da bulunmamaktadır, (MS 3227a, folio 13v) bu durum bazı araştırmacılar tarafından metin kaleme alındığında Usta Liechtenauer’in hala hayatta olduğunu ifade eder şekilde yorumlanmaktadır, ancak yine burada da metin üzerinden yapılan çıkarımlar spekülatif olmaktan öteye geçemezler.

Metnin almanca kısımlarının doğu merkez alman lehçesi ile yazıldığı düşünülmektedir.

İsimlendirme

Elyazmasının farklı isimleri ve kodlamaları, neden bu şekilde isimlendirildikleri

Bu el yazmasının pek çok farklı isim ve kodlama ile anılması, HEMA ve tarih araştırmalarına ilgili kişiler arasında bile yer yer karışıklığa sebep olmaktadır. Farklı farklı isimlerle anılsa da, aslında hepsi aynı kaynak metni tanımlamak için kullanılır.

MS 3227a isminde geçen MS ibaresi, manuscript (el yazması) kelimesinin kısaltmasıdır. Benzer şekilde Hs 3227a isminde geçen Hs ibaresi Almanca el yazması anlamındaki “Handschrift” kelimesinin kısaltmasıdır. Özellikle Alman akademik kökenli araştırmacılar tarafında kullanılan GMN 3227a kısaltması, el yazmasının bulunduğu müze olan Germanisches Nationalmuseum’u ifade eder. Latince kökeni olan codex kelimesi kitap haline getirilmiş el yazması anlamına gelir ve MS 3227a günümüzde Nuremberg’de bulunduğu için Codex Nuremberger olarak anılmaktadır. El yazmasının bilinen en eski sahibi olan ve 1494 yılında el yazmasını Nicolaus Pol ismiyle imzalayan kişiye ve kitabın tamamının aslında bir hausbuch olmasına istinaden Pol Hausbuch olarak da isimlendirilir.

Bu el yazmasının Codex Döbringer olarak adlandırılması, H.P. Hils tarafından folio 43recto’nun kenarında bulunan Hanko Döbringer isminin -hatalı şekilde- bütün eserin yazarı olarak düşünülmesine sebep olmuş akademik bir yanlışlıktan kaynaklanmaktadır. (Hils, 1985) Güncel okumalar ışığında, Hanko Döbringer’ın bütün kitabın ilk yazarı olduğu düşünülmemektedir.

Referanslar:

Telif Hakkı ve Lisans Bilgileri

Aşağıda kaynağı ve kullanım lisansı açıkça belirtilen öğeler haricinde; bu yazının özgün içeriği, Telif Hakkı ve Lisans bilgisi sayfasında belirtilen şartlara tabidir.

İçerik Telif Sahibi Telif Bilgisi
Görsel: MS 3227a, 13v
Görsel: MS 3227a, 14r
Germanisches Nationalmuseum Creative Commons Attribution-NonCommercial-ShareAlike 4.0

İlgili Yazılar